تاریخ انتشار خبر : ۱۳۹۲/۰۵/۲۶ ۱۷:۳۴:۰۰
متن کامل سخنرانی در مراسم تودیع و معارفه وزیر امور خارجه
بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم
الحَمدلله رب العالمین، والصلاة والسلام علی سید الانبیا و المرسلین، محمدٍ و آله الطاهرین و علی صَحبه المنتجبین
بنده هم به سهم خودم بسیار خوشحالم که امروز فرصتی پیش آمد تا در خدمت مسئولین محترم سیاست خارجة جمهوری اسلامی ایران در طول چند دهة گذشته باشم. بسیاری از چهره‌هایی را که در این مجلس زیارت می‌کنم، در طول سالیان دراز گذشته برای من چهره‌هایی آشنا هستند؛ از زمانی که در مجلس شورای اسلامی بودم یا در دبیرخانة شورای عالی امنیت ملی یا در مجمع تشخیص مصلحت نظام یا در سایر مسئولیت‌ها. چهره‌هایی خدوم، توانمند و فداکاری که در مقاطع مختلف و حساس به این ملت بزرگ و تاریخ این کشور خدمت کرده‌اند. وزرای محترم امور خارجة سابق و اسبق از جناب آقای دکتر ولایتی که علی‌القاعده ایشان در مجمع بودند و بنده من از مجمع آمدم و نتوانستند در این جلسه شرکت کنند. از جناب آقای دکتر خرازی، دکتر متکی و دکتر صالحی که در سال‌های اخیر بار مسئولیت را بر دوش داشتند. انصافاً همگی شخصیت‌هایی عالم، فرهیخته و خدوم هستند. حالا با آقایان دکتر ولایتی و خرازی؛ در زمانی که این عزیزان وزیر امور خارجه بودند، در دبیرخانه و مقاطع مختلف همکاری‌های فراوانی داشتیم. با برخی از اینها در مقطع مجلس همکاری داشتیم و افرادی بودند که از هر نظر صالح و شایسته بودند و خدمت کردند.
جناب آقای دکتر صالحی هم که دولت جدید خوشحال است که از وجود ایشان در بخش دیگر استفاده و بهره‌برداری می‌کند. ایشان از وزارت فاصله گرفتند و به سمت معاونت آمدند. ایشان در دولت جدید حضور دارند و فعال هستند و از وجود ایشان استفاده خواهیم کرد. آقای دکتر صالحی همواره شخصیتی فرهیخته و اخلاقی بوده‌اند. نکته‌ای که کاملاً در زندگی ایشان مشاهده می‌شد، ادب، اخلاق و متانت بود. البته تمام وزرای خارجة ما همین طور بودند. ظهور و بروز بعضی صفات در بعضی‌ها بیشتر است و گرنه در مقام ثبوت همه مثل هم اخلاقی و شایسته هستند.
خوشحالم که آقای دکتر ظریف این مسئولیت را برای سیاست خارجی بر عهده گرفتند. بنده در وضعیت کنونی در میان دوستانی که در مجموع مطرح بودند، فکر می‌کردم آقای دکتر ظریف به خوبی می‌توانند این بار مسئولیت را بر دوش بگیرند. هم رشتة علمی، دانشگاهی و تخصصی ایشان [با این مسئولیت مرتبط است] و هم تجربة ایشان در طول سالیان دراز [ارزشمند است] و هم شناخت من هم نسبت به ایشان خیلی طولانی است.
از زمان جنگ، اواخر جنگ و قطعنامة ۵۹۸ و مسائلی که بود، مذاکراتی که با عراق داشتیم، مخصوصاً در سال‌های ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۴ که عملاً ایشان رئیس تیم مذاکره کنندة هسته‌ای بودند و بار مسئولیت سنگینی را بر دوش داشتند و انصافاً این مسئولیت را به خوبی انجام دادند.
انتخابات ۲۴ خرداد ۱۳۹۲ پیام‌های روشنی را برای داخل کشور و جهانیان داشت و این انتخابات برخاسته از وجدان طبیعی مردم و تصمیم‌گیری بدون فشار تبلیغاتی مردم بود و این از معجزات این ملت است؛ یعنی همة علامت‌ها امر دیگری را حکایت می‌کرد.
اگر بگوییم در انتخاباتی تبلیغات مؤثر است، تبلیغات جای دیگری بود. اگر بگوییم در یک انتخابات پول مؤثر است، پول هم جای دیگری بود. اگر بگوییم قدرت‌های ذی‌نفوذ در جامعه تأثیرگذار هستند، آنها هم در جای دیگری بودند. اینکه یک ملت در میان همة غوغاها و سروصداها و فراز و نشیب‌ها خودش به یک تصمیم می‌رسد، معنا و مفهوم خاصی دارد. ملت با طبع خودش برگزیده است.
دوستان در انتخابات می‌گفتند که جملاتی نگو که مخاطبا‌نتان روستاییان و اهالی شهرهای دور باشند. مخاطب شما آنها نیستند. با شهری‌ها حرف بزن، آن هم با شهرهای بزرگ. حالا من نمی‌خواهم تعبیرات آنها را به کار ببرم. اما در این انتخابات دیدیم که روستایی‌ها پیشتاز بودند. روز پنجشنبه صبح یکی از نمایندگان مجلس از دورترین شهرها در نقطة مرزی اسم برد؛ شهری میان کوه‌های سر به فلک کشیده در نقطة مرزی. به من گفت می‌دانی در این شهر رأی شما چقدر بوده؟ گفتم: خیر، گفت: ۸۵ درصد آرای این شهر به شما بوده است.
خود آن نماینده هم مبلغ کاندیدای دیگری بوده و این نشان می‌دهد که مردم با خواست عمومی خودشان پیام مهمی را برای مسئولین دارند. ملت در این انتخابات پیروز شده است، اما اگر ما صدای ملت را نشنویم، شکست خواهیم خورد و اگر صدای ملت را به خوبی بشنویم و عمل کنیم، این ملت پشتیبان ما خواهند بود. یکی از پیام‌های رسای این مردم پیام در سبک و سیاق سیاست خارجی کشور است؛ هم در مقام سیاستگزاری، تصمیم‌سازی، تصمیم‌گیری، و هم در مقام اجرا.
مردم یک برداشتی از سیاست خارجی سال‌های گذشته دارند. معنای این حرف این نیست که کارشناسان وزارت خارجه کم کاری کرده‌اند، نه. یا معنایش این نیست که وزارت خارجه از کارشناسان زبده تهی شده بود. به این معنا بوده است که صدای کارشناسان وزارت خارجه هم در درون ساختمان وزارت خارجه محبوس بود. این صدا به دلایلی به گوش آنهایی که بایستی برسد، نمی‌رسید و اگر می‌رسید، برخی به خوبی عمل نمی‌کردند. سیاست خارجی جایی نیست که کسی بدون دقت بتواند سخن بگوید و موضع بگیرد یا در مذاکرات در برابر طرف خارجی مطلبی را مطرح کند.
اشتباه سیاست خارجی برای ملت بسیار بسیار سنگین خواهد بود. مسئولین ردة بالا اگر در موضع‌گیری خطا کنند، از جیب مردم خرج کرده‌اند و باید پاسخگوی مردم باشند. همة ما دو عنوان داریم؛ یک عنوان، عنوان شخصی ماست که به خودمان تعلق دارد. فردی هستیم زادة یک خانواده، یک طایفه و با تحصیلات و تجربة مشخص. اما عنوان حقوقی ما به ما تعلق ندارد و ما مالک آن عنوان نیستیم. ما امانت دار آن عنوان هستیم. عنوان ریاست جمهوری یا وزیر امور خارجه یا نمایندة مجلس یا هر عنوان دیگری در این کشور عنوانی حقوقی است که مردم به ما سپرده‌اند. مردم با آرای مستقیم یا غیر مستقیم خود به ما عنوان حقوقی داده‌اند.
سفیر بودن، معاون وزیر بودن، مدیر کل بودن و کارشناس بودن تمامی اینها عناوینی حقوقی است که مستقیم یا غیرمستقیم اعطای ملت است، چون در جمهوری اسلامی ایران حکومت و ادارة کشور از طریق آرای مستقیم یا غیرمستقیم مردم است. پس ما مالک این عناوین نیستیم که چگونه با آن رفتار کنیم.
اگر فردی با عنوان حقوقی سخن می‌گوید، یادش باشد که او یک امانتدار بیبش نیست و در امانت باید به گونه‌ای عمل کنیم که صاحب امانت ضرر نکند و در چارچوب حق و اجازه‌ای که به ما داده است، نسبت به آن امانت عمل کنیم. گاهی وقت‌ها متأسفانه، چنین عمل نشد. ما احساس مالکیت کردیم. ما مالک عناوین نیستیم و به همین دلیل زماندار، موقت، مشخص و مشروط است. در این کشور عنوان حقوقی هیچ کس غیرمشروطه نیست، همه مشروط است؛ مشروط به اجرای قانون، رعایت منافع و مصالح ملی و در چارچوب قانون اساسی و قوانین موضوعه.
بنابراین، بسیار مهم است که ما چگونه از این فرصت تاریخی استفاده کنیم. مردم در این انتخابات به ما گفته‌اند که سیاست خارجی جدیدی می‌خواهیم. البته اینجا مراسم تودیع دکتر صالحی و معارفة دکتر ظریف است. بنابراین، بحث سیاست خارجی را در فرصت دیگری مطرح می‌کنم. البته دکتر ظریف نیازی به معارفه ندارد. گفته‌اند که معرِف باید اجلی از معرَف باشد. ایشان لااقل در محیط وزارت خارجه به طور کامل شناخته شده‌اند. اما خواستم بگویم یکی از پیام‌های مهم ۲۴ خرداد و این انتخابات تجدید نظر در سیاست خارجی نه به مفهوم تغییر در اصول و مبانی که سرجای خودشان هستند، و ثابت هستند. اما تغییر در شیوه‌ها، نحوة عملکرد و تاکتیک‌ها که مورد نظر مردم بوده است. سیاست خارجه جای شعار نیست. اگر خیلی دوست داریم از مردم تکبیر بگیریم، راه دیگری هم وجود دارد. اگر می‌خواهم از عده‌ای کف بگیریم، راه دیگری وجود دارد. حق نداریم سیاست خارجی را برای تکبیر و کف صرف کنیم. سیاست خارجی بسیار حساس است و اگر من تعبیر کنم: کلید حل مشکلات ما در این مقطع در دست سیاست خارجی و آنهایی است که باید بار امانت سیاست خارجی را بر دوش بکشند، سخنی به گزاف نگفته‌ام. باید افرادی حرفه‌ای با کار دقیق کارشناسی و ایثار و فداکاری و رویی گشاده و شهامت در این عرصه حضور داشته باشند. ما در بیان منافعمان باید با کمال شهامت حرف بزنیم و با هیچ کس تعارف نداریم. اما سخن ما باید عاقلانه، دقیق و منطقی باشد. سیاست خارجی جای شعر و شعار نیست. جای فهم درست وقایع جهانی است. ما اگر نتوانیم وقایع جهانی را درست لمس و درک کنیم و سپس نتوانیم درست تحلیل کنیم و پس از آن نتوانیم در تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری و سپس در اجرا موفق باشیم، قطعاً ناموفق خواهیم بود.
و السلام علیکم و رحمة الله و برکاته